Sapa sira sapa
ingsun
Sedulur, sejatine
menungsa iku dudu mung wadag. Blegere jasad kang bisa sinawang bagus lan ayune
iku dudu hakikat sing nyata, krana jasad kang wus koncatan sukmo iku dudu
menungsa. Yaiku , mayit. Kosok baline, nek sukmo kelangan jasad apa arane ?
Mula yen si Fulan wis oleh gelar al-marhum , dheweke ora bisa diarani menungsa,
senajan sejatine ana-ne si Fulan mau isih tetep manjing ing pangangen-angene
sanak sedulur lan kumathil ing sejarahe keluarga. Artine anane si Fulan iku
tetep ana. Ning, ana ngendi?
Kaya dene wiji
winih-winihan, yen penjenengan sebar tanpa kulite mula ora bakal bisa tuwuh,
ananging senajan tho , penjenengan sebar winih ing lemah kang subur kelawan
kulite pisan, sapa sing njamin bakal tuwuh kanthi mrajak ? Semono uga kahanane
menungsa, bakal sampurna sinebut menungsa lamun bisa kasawang ora mung krana
ayu lan ngganthenge wadag, nanging ana makna sing jejeg ing dalem hakekate, mula
si Fulan lagi bisa diarani menungsa.
Ya, anane makna tinamtu
iku kang nuduhake bedane menungsa karo kewan. Senajan minangka maklhuk paling
sempurna, (QS
95:4-5), terkadang menungsa iku
luwih ina tinimbang kewan. yaiku lamun
kelangan makna mau. Mula, tumrap wong kang wus pana ( ‘arifin ) dheweke
bakal ngawekani diri ora mung kaya wong mlaku ing awang- uwung, anggaut pakaryan
tanpa makna. Nanging tansah ana kang digayuh lan direngkuh ing dalem owah
osiking diri. Urip iku ora cukup winates urusan ing mangan, kasmaran, lan kerah
rebut kuwasa seneng-seneng kelawan perangkat dhohire. Krana pertingkah ngono
iku ora beda kaya derajate kewan alasan.
Mula dulur, nyatane akeh
menungsa kang durung pana karo lelakone
dhewe. Kepara durung tepung sapa dirine
dhewe. Kenengapa dheweke ana lan kanggo apa ana-ne dheweke. Mula
prayoga padha takon marang awake dhewe-dhewe
sapa sejatine ingsun. Mungguh
apa wae jawabane iku bakal banget pengaruhe tumrap panyawang penjenengan
ngenani urip iki. Mula becik mratitisake panyawang, aja nganti kliru ,
parandene Allah wus ndadekake menungsa kelawan wujud kang sak apik-apike,
nanging manungsa kang kurang prayitno bisa kejegur ing derajad kang paling asor
lan ina.( QS 95: 5 )
Lumrahe derajad
menungsa iku ora bakal bisa kasandang, kejaba dening wong kang pana ing
kamanungsane. Kaya dene wong tani lamun ngulati
wiji kedhele, bisa nyawang yen wiji iku satuhune laku wiwitan ( awalun ). Kamongko saben-saben wiwitan
iku mesthi ana pungkasane ( akhiran).
Mula para among tani njur pana kepriye
nggulowenthah tetanen murih
mikoleh pungkasan kang maremake ati.
Yaiku panen kang akeh asile. Beda karo panyawange
wong awam, dheweke mung kepencut kepiye murih kedele mau dadi camilan kang
nyengsemake ilat. Mula ana bedane tumrap
wong kang ngerti lan wong kang ora ngerti. (QS.4:95 ,5:100, 13:16 , 35: 19-22,
39:9, 40:58, 38:28 , 47:14). Wong kang pana
( ‘arifin ) wis ngerti lamun menungsa uga nglakoni ing tataran awwalun lan bakal teko ing pungkasan akhiran. Mula para ‘arifin ora kepencut ing laku wadag
blaka, ananging gaut nggulawenthah uripe murih mikoleh pungkasan kang maremake.
Ora mung dhahire kang diupakara ning ati kang sinamudana uga perlu dirumat sak
apik-apike.
Wong kang ngupadi
dununge pungkasan kang maremake mau kudu lelaku kelawan wiwitan kang maremake
uga. Kaya dene para among tani kang wus pana yen pengin mikoleh panen kang
becik, kudu nandur wiji kang becik uga.
Para salik, yaiku wong kang nempuh
dalan spiritual ( suluk ) kang ngupadi
rasa marem mau, njangkah sak timah lan ngucap sak klimah kathi miwiti resiking
ati tumuju cahya mather ing panyawange. Ya, cahya iku kang dadi ancer-ancer dununge
pungkasan kang maremake. Para salik sumringah jangkahe Lan ngetut cahya mather kang den turunake marang
dheweke.
مَعَهُۥٓ أُنزِلَ ٱلَّذِىٓ ٱلنُّورَ
وَٱتَّبَعُوا۟ (QS.2:257,
4:174, 5:16, 6:122, 7:157, 24:35, 33:46, 42:52, 57:9,57:28 , 64:8, 66:8, ) kayadene mercusuar ing samudra kang mandhu
kapal-kapal sing padha lelayaran.
Ati kang resik iku
wiwitan kang becik, krana cahya manther iku ora bakal bisa disawang yen kaling-kalingan
reget. Kaya dene kaca pengilon ora bakal bisa nimbulake gambar kang becik
kalamun kebak letheg. Kamangka kualitas gambar ayang-ayang ing kaca pengilon
iku mujudake informasi penting tumrap wong kang mbutuhake. Yen ayang-ayang sing
ditimbulake iku mau beda karo wujud asli sing dipantulake , mula bisa njlomprongake
panyawang. Temah ndadekake informasi sing kliru.
Ora beda karo kahanane
diri kita iki, panyawange ati kerep ketutup ing reget, satemah kliru pikire.
Malah kaya-kaya atine dhewe ora bisa ditepungi maneh. Rereget kang dadi hijab
utawa tutup iku banget alane, mula para salik pada temenanan olehe mbudidaya nyingkirake
hijab mau. Ya, asil sumingkire hijab iku, arupa panyawang ati ( bashirah ) kang padhang, hingga jelas
bisa diulati endi perkara sing haq lan bathil, endi urusan sing becik lan sing
lacut. Endi lelakon kang nyata lan samudana (QS. 2:7, 2:88, , 4:155,
18:100-101, ) Dene pungkasane laku suluk yaiku
wong kang wus mikoleh drajad ma’rifat utawa pana kaweruhe.
Pana ing kaweruh
tegese ora mung nyipati kelawan paningal
apa iku sejatine cahya, ning bener-bener cahyo iku bisa madhangi atine, rumesep
ing saben-saben keteg jantung lan tiupan nafase, kepara sumilak byar pira-pira
hijab kang sinandi atarane dheweke kelawan Gustine. Mula iba mulyane priyayi
kang wus bisa teko ing tataran iki. Menungsa piniji kang wus karidlan dening
Gustine. Saking sahabat Abu Hurairah ra. kanjeng nabi Muhammad saw dhawuh ing hadits Qudsi, :” ....
kalamun Ingsun wus nresnani dheweke mangka Ingsun minangka pangrungone sing
dianggo ngrungo-ake, dadi panyawange sing dianggo nyawang, lan dadi tangane
sing dianggo nggaut, lan dadi sikile sing dianggo mlaku. Lan lamun nyuwun
marang Ingsun methi Ingsun udaneni, lan lamun nyuwun pengayoman marang Ingsun
mesthi Ingsun bakal ngayomi “ ( HR Bukhari ) . Miturut dhawuh iku kaya-kaya
ing atine wong iku wus kabukak apa sing
diarani hijab antarane dheweke lan Gustine.
Anane hijab ing atine menungsa
iku bisa ngalang-alangi kenale diri marang atine dhewe, dene ketutupe hijab marang Gustine bakal anjalari angel
ngaweruhi sapa Gustine. Senajan hijab marang Gusti iku tetep ana lestari, ora bakal bisa sumilak klawan sampurna, ya
merga dununge sifat tan-sampurnane makhluk. Ning, ora ateges
Gusti Kang Sampurna ora nate nepungake diri marang menungsa. Saka walike hijab
mau kawedar kalimah-kalimpah kasampurnan saka sifat, dzat lan panguasaNe Gusti.
Mulo wis sakmesthine menungsa tepung sapa dirine lan sapa Gustine , supaya bisa
lungguh kelawan sakmesthine.
Klirune panyawang, tuhu
ndadekake menungsa luput papan lan empane. Lupute laku kang ngenggoni palungguhan
kang dudu sakmesthine, iku nuduhake asore budi. Semono uga ing dalem laku
suluk, gesehe nyawang papan lan empan iku mujudake kaluputan kang gedhe walate.
Kaya kang wus dilakoni kharun (QS. 28:76-80)
dheweke luput olehe nyawang bandha donya, satemah lali purwa duksinane. Apadene
penduduk negeri Sodom kang keliwat-liwat olehe mlengos marang tuntunan lan nuruti
hardane nafsu ( QS. 29:31-34 ) wusana den ajur sumyurake dening Allah.
Kang aran subasita,
tumrap wong jawa pada karo wit lan godhonge. Mokal dadine woh kalamun
ora kerumat ledhung-ledhunge kelawan rabuk kang subur. Mula lumrahe, menungso
ngendi wae uga tetep memetri adab subasita anut budaya kang lumaku ( QS. 49:13
). Dene subasitane menungsa marang Gusti iku kasawang saka tharik-tharike
tatanan. Endi perkara kang wajib ditetepi lan apa hak kang wenang kasandhang. Tumpangsuhe
panyawang njalari menungsa nyahak sandhangan kang dudu anggone. Wong kang ora
nduwe subasita ngono iku banget kuceme ing bebrayan agung. Mula kepriye
penjenengan bakal mikoleh ridlane Gusti, yen laku budimu wis ora nyengsemake Gustimu?
Mulo becik menungsa gelem
tepung marang jiwane. Murihe ora tumpang suh olehe mapanake diri. (QS. 22:74,
49:13 ) Parandene hukume kenal karo
Gustin iku wajib. krana sapa sing kenal
Allah ing dalem bungahe mangka Allah bakal ngenali dheweke ing dalem rekasane
lan nalika nduweni hajat marang penjenengaNe. Tembung iki ora ateges Gusti
Allah lirwa, ora kenal marang kawulane, krana
mokal lamun Gusti luput panalitine.
Ning suwalike menungsane dhewe kang asring lirwa, senajan Gusti iku luwih
cedhak tinimbang urat nadine (QS 2:186, 50:16, 34:50),
Mula para ‘arifin kang
wis kena diarani kenal marang Gustine tansah ningkatake dzikir
supaya uwal saka kalirwan. Mesthi wae pangertosan kenal iku ora kaya kenale pak
suto marang pak Naya, ananging luwih ing rumasuking paseksen ngenani haqul yaqin ing pasifatan, panguwasan, dzat lan kaifiah
kedadean saka Gustine. Dadi maknane
kenal ing Gusti iku mung asifat relatifitas,
dudu hakiki. Krana ora bakal ana
menungsa kang bisa buntas kaweruhe njangkung kasampurnane Gusti.(QS. 17:37,
55:33,)
Kaya dene nabi Musa ing Gunung Thur, nalika
penjengane penasaran karo wajah Gustine.
Nabi Musa banjur munajah nyuwun keparenga Gustine ngatonake wujude, Allah
dhawuh :” ... Siro ora bakal sanggup
nyawang Ingsun, ning sawangen Gunung iku, yen dheweke isih tetep ing panggone,
mangka siro bakal weruh Ingsun “, Lan nalika Gustine ngaton marang gunung
iku , mangka gunung iku ajur sumyur lan kanjeng nabi Musa tiba semaput. Mula hijab sinandi
antarane kawula lan Gusti iku tetep dibutuhake, krana ora bakal ana
menungsa kang sanggup nyawang Gustine
(QS. 7:143, 13:31, 18:109, 31:27). Kabukten Gunung wae ajur mumur, apa maneh
gur dayane menungsa.
Mula
hakekate kenal marang Gusti iku luwih minangka nyawijine kaweruh kang wus manjing dadi rasa lan
ciptane menungsa kang linambaran ikhlas krana sadhar ing dununge diri. Muncule
kasadharan iku ora krana peksan ananging saka olehe ngawekani atine dhewe. Ya
merga olehe pana ing tembung sapa sira lan sapa ingsun, satemah bisa
nglungguhake diri ing panggonan kang sak mesthine. Lungguhe diri ing kawitan
kang prenah bakal nggampangake laku tumuju palungguhan kang minulya ing
pungkasan (QS. 3: 62-63, 22:41). Yaiku lelakone wong kang nempuh dalan suluk
kang budhal saka palungguhan kebak dosa (nafsun
‘amarah ) ngumbara ngliwati dalan-dalan spiritual kang rumpil ngupadi antenge jiwa ( nafsun muthma’inah ), tumuju marang ridlane Gusti ( nafsun Mardliyah ).(QS.89:27-28)
***
Wallahu 'alam segala kebaikan milik Allah,
